Analiz

• KAMU İHALELERİNDE YABANCI ŞİRKETLERİN ETKİNLİĞİ ANALİZİ
  YABANCI ŞİRKETLERİN, KAMU İHALELERİ ETKİNLİK ANALİZİ  

   

  Yabancı yüklenicilerin Kamu İhalelerindeki sayıları, aldıkları sözleşmelerin tutarı ve oranları aşağıdaki çizelge ve grafiklerde gösterilmiştir:

   

  Çizelge-1 (Sözleşme İmzalayan Yabancı Yüklenici Sayısı ve Toplam Yüklenici Sayısına Oranı)

   

  Yıllar	AB Ülkesi Şirketler		ABD Ülkesi Şirketler		Diğer Yabancı Ülke Şirketler
  	Sayısı (Adet)	Oranı (%)	Sayısı (Adet)	Oranı (%)	Sayısı (Adet)	Oranı (%)
  2007	398	0,22	232	0,13	138	0,08
  …	…	…	…	…	…	…
  2013	198	0,41	52	0,11	84	0,17
  2014	238	0,50	64	0,13	137	0,29
  2015	186	0,38	48	0,10	106	0,22
  2016	154	0,32	30	0,06	88	0,18
  2017	205	0,41	32	0,06	118	0,24

  Grafik-1 (Sözleşme İmzalayan Yabancı Yüklenici Sayısı ve Toplam Yüklenici Sayısına Oranı)

  

  Çizelge-2 (Yabancı Yüklenicilerin Aldığı Sözleşme Tutarı ve Toplam Sözleşme Tutarına Oranı)

  Yıllar	AB Ülkesi Şirketler		ABD Ülkesi Şirketler		Diğer Yabancı Ülke Şirketleri
  	Tutar (TL)	Oran (%)	Tutar (TL)	Oran (%)	Tutar (TL)	Oran (%)
  2007	3.793.150.000	6,22	62.520.000	0,10	454.497.000	0,75
  …	…	…	…	…	…	…
  2013	1.310.054.000	1,32	55.421.000	0,06	689.973.000	0,70
  2014	975.251.540	0,92	64.973.500	0,06	674.717.770	0,64
  2015	770.500.000	0,55	25.371.000	0,02	1.222.225.000	0,87
  2016	864.388.000	0,51	12.945.000	0,01	1.582.907.000	0,93
  2017	524.456.000	0,23	41.691.000	0,02	2.940.780.000	1,28

  Grafik-2 (Yabancı Yüklenicilerin Aldığı Sözleşme Tutarı ve Toplam Sözleşme Tutarına Oranı)

  

  SONUÇ VE ANALİZ:

   

  Çizelgelerden ve Grafiklerden aşağıdaki sonuçları çıkmak mümkündür:

   

  1. Kamu ihaleleri kapsamında, AB ve ABD Şirketlerin sözleşme yapma oranları ve sözleşme tutarları, azalmaktadır. Bu firmaların yerini ise Yerli Firmalar ile Diğer Ülke Firmalarının (Çin, G.Kore, İran, Rusya…) aldığı anlaşılmaktadır.

   

  2. Kamu İhalelerinde etkinliği en fazla azalan ABD şirketleridir. 2017 yılında sözleşme yapan sadece ABD 32 firması kalmıştır. Bunların genel sözleşme içindeki payı ise sadece %0.02 dir!

   

  3. Bu durumun, son yıllarda çıkarılan ve Yerli Ürün kullanılmasının teşvik edilmesi ile Yerli Ürünler ve Yerli İstekliler lehine uygulanan fiyat avantajının yol açtığı anlaşılmaktadır.

   

  4.Yabancı şirketlerin azalmasının bir diğer açıklaması da, yabancı firmaların Türkiyede şube açıp, Türk Kanunlarına göre "Yerli İstekli" kapsamında değerlendirilmesidir. Herşeye rağmen, yabancı şirketler, mal alım ihalelerinde daha fazla etkin olup, %11.3 gibi bir paya sahiptir. (Bkz. Esra Çeviker GÜRAKAR, Kayırma Ekonomisi, 1. Baskı, İletişim Yayınları 2018- İstanbul, s.146) 12.07.2018

   

  (Detaylı bilgi için KILIÇ HUKUK OFİSİ ile iletişime geçiniz.)

• KAMU İHALE İPTALLERİNİN ANALİZİ
  İhale iptal gerekçelerini üçe ayırmak mümkündür;

   

  1.İdareden Kaynaklanan Gerekçeler;

   

  İhalenin iptalinde doğrudan gerekçeler;

   

  İhale ilanı ve dokümanının (idari şartname, sözleşme tasarısı, teknik şartname, v.b.) uygun hazırlanmaması, ödeneğin yetersiz kalması, ihtiyacın ortadan kalkması, rekabetin sağlanamaması, ihale usulünün değiştirilmesidir.

   

  İhalenin iptalindeki dolaylı gerekçeler; İhale yetkilisi ve İdarelerin ihale üzerinde kalan/kalması muhtemel isteklilerle sözleşme yapmaya yanaşmamaları ve diğer faktörlerdir.

   

  2.İhaleye Katılanlardan Kaynaklanan Gerekçeler;

   

  İhalenin iptalinde doğrudan gerekçeler; İhaleye teklif çıkmaması veya geçerli teklif verilmemiş olması, yaklaşık maliyetin üzerinde teklif verilmesi, ihale üzerinde kalan isteklilerin sözleşme imzalamamasıdır.

   

  İhalenin iptalindeki dolaylı gerekçeler; ihale şartlarının kötüleşmesi, piyasadaki belirsizlikler, döviz kuru baskısı nedeniyle teklif verilememesidir.

   

  3.KİK veya Mahkeme Kararları;

   

  KİK veya Mahkeme kararları neticesinde ihalenin iptali söz konusu olmaktadır. KİK, yapılan itirazen şikayet başvuruları sonucu ihalelerin iptaline veya İdarelerin yaptığı ihale iptallerinin iptaline karar verebilmektedir. Örneğin 2017 yılında; 3.524 adet uyuşmazlık kararlarının %5,31’inde ihalenin iptal edilmesi yönünde, %1,22 idarelerce alınan ihalenin iptali kararlarının iptali yönünde karar vermiştir.

   

  İhalelerin sayıları ve ihale iptal edilme yüzdeleri aşağıdaki çizelge ve grafiklerde gösterilmiştir:

   

  Çizelge-1 (Yapılan Mal Alımı İhalelerinin İptal Edilme Oranı)

   

   

  Yıllar	Yapılan Mal Alımı İhale Sayısı	İhale Tarihinden Sonra İptal Edilen İhale Sayısı	Mal Alımlarında İhale İptal Oranı (%)
  2013	87.499	6.948	7,94
  2014	83.607	6.432	7,69
  2015	87.927	7.065	8,03
  2016	86.065	6.174	7,17
  2017	69.417	7.528	10,84

   

   

  Çizelge-2 (Yapılan Yapım İşi İhalelerinin İptal Edilme Oranı)

  Yıllar	Yapılan Yapım İşi İhale Sayısı	İhale Tarihinden Sonra İptal Edilen İhale Sayısı	Yapım İşi İhale İptal Oranı(%)
  2013	29.440	3.958	13,44
  2014	20.632	2.588	12,54
  2015	25.287	3.183	12,59
  2016	25.983	3.372	12,98
  2017	24.480	3.794	15,50

   

   

  Çizelge-3 (Yapılan Hizmet Alımı İhalelerinin İptal Edilme Oranı)

  Yıllar	Hizmet Alımı İhale Sayısı	İhale Tarihinden Sonra İptal Edilen İhale Sayısı	Hizmet Alımı İhale İptal Oranı (%)
  2013	58.287	7.435	12,76
  2014	53.164	6.904	12,99
  2015	50.515	7.251	14,35
  2016	47.823	6.350	13,28
  2017	40.903	8.732	21,35

   

   

  Çizelge-4 (Yapılan Danışmanlık Alımı İhalelerinin İptal Edilme Oranı)

  Yıllar	Danışmanlık Alımı İhale Sayısı	İhale Tarihinden Sonra İptal Edilen İhale Sayısı	Danışmanlık Alımı İhale İptal Oranı
  2013	498	59	11,85
  2014	476	55	11,55
  2015	598	78	13,04
  2016	566	55	9,71
  2017	460	107	23,26

   

  Çizelge-5 (KİK Tarafından Yapılan İhale İptali ve İhalenin İptalinin İptaline Yönelik Verdiği Kararların Oranı)

  Yıllar	KİK İhale İptali (Ad.)	KİK İhale İptali (%)	KİK’nun İhaleyi İptal Eden İdarenin Kararını İptali (Ad.)	KİK’nun İhaleyi İptal Eden İdarenin Kararını İptali (%)	KİK’nun İhale İptalin Karar Verdiği İhale Oranı
  2013	308	6,11	20	0,40	5,71
  2014	288	6,77	21	0,49	6,28
  2015	179	4,92	20	0,55	4,37
  2016	113	3,42	25	0,76	2,66
  2017	187	5,31	43	1,22	4,09

   

  Çizelge-6 (İptal Edilen İhalelerin Toplam İhalelere Göre Oranı)

  Yıllar	Yapılan Toplam İhale Sayısı	İptal Edilen Toplam İhale Sayısı	İhale İptal Oranı (%)
  2013	175.724	18.400	10,47
  2014	157.879	15.979	10,12
  2015	164.327	17.577	10,70
  2016	160.473	15.951	9,93
  2017	135.260	20.161	14,91

  Grafik-1 (Son 5 Yıl İçerisindeki İhale İptalleri ve İhale Türlerine Göre Dağılımı)

  

   

  SONUÇ VE ANALİZ:

   

  Çizelgelerden ve Grafikten aşağıdaki sonuçları çıkmak mümkündür:

   

  1. İhale iptallerinde en fazla artış 2017 yılında olmuştur. 2017 yılına kadar, yapılan her ihalenin iptal edilme olasılığı % 10 iken, bu oran 2017 yılında %15’ e çıkmıştır.

   

  2.En az ve istikrarlı ihale iptal oranı mal alım ihalelerinde gerçekleşmiştir. Bunun nedeni kısa vadeli alımlar olması, teslim sürelerinin kısalığıdır. Buna rağmen 2017 yılında ortalama %3.5 oranında artış olmuştur.

   

  3. Hizmet ihalelerindeki artış nedeni KHK ile taşeron işçilerin kadroya geçirilmesi ve akabinde birçok ihalenin iptal edilmesidir.

   

  4. Yapım işleri ihaleleri iptal oranı da 2017 yılında diğer yıllara göre %2-3 artış göstermiştir. Bunun nedeni sözleşme sürelerinin uzun olması ve ekonomik belirsizlik ortamıdır.

   

  5. İhale İptallerinde KİK kararlarının etkisi çok az olmuştur. Ancak KİK tarafından verilen ihale iptali oranı ise son iki yıldır düşmektedir. Bunun nedenleri araştırıldığında, değişik sebeplerin ortaya çıktığı bilinmektedir. 20.07.2018

   

  (Detaylı bilgi için KILIÇ HUKUK OFİSİ ile iletişime geçiniz.)