Araç Kiralama İhalelerinde Bilinmesi Gereken Önemli Hususlar

Kamu İdarelerince 237 Sayılı Taşıt Kanuna tabi taşıtlar;  sürücülü, kısmî sürücülü ve de sürücüsüz olarak hizmet alımı ihaleleri kapsamında kiralanabilmektedir. Kiralama işlemi ise 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 2006/10193,  2014/6814 ile 2015/8204 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları (BKK) ve Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 19.01.2015 tarihli 556 sayılı yazı kapsamında yürütülmektedir. Hemen belirtmek gerekir ki araç kiralama işlemleri ile ilgili BKK’ ları 4734 sayılı Kanun Kapsamındaki ihaleleri düzenlemekte olup, doğrudan temin alımlarla ilgili değildir. (Bkz. www.kilichukuk.org Sayıştay 8. Dairesinin 26.5.2016 tarihli Karar No:78 sayılı kararı için)  

 

Hem yüklenicilerin hem de Kamu İdarelerinin bilmesinde fayda gördüğümüz bazı hususları aşağıda belirtmemizde fayda bulunmaktadır. Keza bu tür hizmet alımı kapsamında; birçok ihalenin iptal edildiği, kamu görevlilerine zimmet çıkarıldığı ve de hizmet sunucusu yüklenicilerin yasaklandığı bilinmektedir.

 

Son düzenlemeler ışığında; sürücülü veya sürücüsüz taşıt kiralama ihalelerinde yaklaşık maliyet hesaplanırken, teklif bedelleri oluşturulurken ve sözleşme uygulanırken aşağıdaki bazı önemli hususların bilinmesi gerekecektir:

 

 

1.Araçlarla ilgili önemli hususlardan bazıları şunlardır:

 

İdareler sürücülü veya sürücüsüz olarak yakıt hariç, taşıt kiralayabilirler. Bu kapsamda araçların yakıtını hizmet sunucusu değil, İdarelerin karşılaması gerekmektedir. İdare yakıt için mal alımı kapsamında başka bir yükleniciden alım yapmak ve bunu da hizmet sunucusuna kullandırmak zorundadır.

Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği hariç tüm idarelerin kiralayacakları araçlar için belirli bir üst limit getirilmiştir. Kiralanacak araçların (örneğin bir bakanlığa ait genel müdürlüğün veya taşra teşkilatının kiralayacağı binek, station wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel pick-up gibi) aylık kira bedelinin KDV hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil olmak üzere güncel Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan Kasko Sigortası Değerinin %2’sini geçememesi gerekmektedir.

Taşıt Kanunu’nun (I) ve (II) sayılı cetvellerde bulunan makamların (örneğin İl Valileri, Kaymakamlıklar, Bakanlıklar Müsteşarları, Üniversite Rektörleri, General veya amiral rütbesi ile fiilen işgal edilen diğer bütün makamlar) ihtiyacı olan araçlar, satın alma yolu ile karşılanacağı için kiralama ihalesi yapılmayacağı bilinmelidir.

Kiralanacak araçların %50 den fazla yerli üretim olması ve ülkemizde üretilen tüm araç modellerinin fiyat ortalamaları üzerinden yaklaşık maliyet hesaplanması, verilen tekliflerin de bu esaslar gözetilerek oluşturulması gerekir. Keza 237 Sayılı Taşıt Kanunu 10’ncu maddesi ve 2006/10193 sayılı BKK, kamu kuruluşları ve belediyelerin yerlilik oranı %50'nin altındaki ve silindir hacmi 1.600 cc'yi geçen araçları kullanamayacağına hükmetmiştir.

Araç maliyetlerinin kasko sigortası değerlerinin %2’si ile sınırlı olması, sadece “Taşıt Kiralama Hizmet Alımı” kapsamında geçerlidir. Örneğin yemek veya çağrı merkezi hizmet alımlarında kullanılacak taşıtlar, işin önemli kısmını oluşturmadığı sürece, %2 sınırlamasına dâhil değildir.

Yüklenici kârının da ayrıca hesaplanıp, %2 sınırlamanın aşılmaması gerektiği değerlendirilmektedir.

“Birim Fiyat Teklif Cetveli” hazırlanırken de araçların cinslerine göre farklı satır açılması, bunların da ayrı birer iş kalemi olarak kıymetlendirilmesi, verilen tekliflerin de her bir kalem için ayrı ayrı hesaplanması önem arz etmektedir. Ancak bazı Kamu İhale Kurulu (KİK) kararlarının, tüm araçların toplam değeri üzerinden %2 sınırlamasının aşılıp aşılmadığı yönünden değerlendirme yaptığı da bilinmelidir.

Yapılan müfettiş denetimlerinde; yüklenici tarafından teslim edilmiş olan araçlara ilişkin olarak kontrol teşkilatınca düzenlenen listede, araçların sözleşmeye aykırı özellikler taşıdığı  tespit edilebilmektedir. Bu yüzden uygun işe uygun yüklenici seçimi daha ihale aşamasından itibaren denetlenmesi, sözleşmede de ihalesi yapılan araç özellikleri üzerinden hizmet görülmesi gerekmektedir.

2.Sürücülerle ilgili önemli hususlardan bazıları şunlardır:

 

Sürücülü veya kısmî sürücülü araç kiralamalarında da sürücüye verilecek ücret için sınırlama getirilmiş olup, yürürlükteki brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarını aşmaması öngörülmüştür.

Taşıtların sürücülü olarak kiralanmasının öngörüldüğü ihalelerde, sürücü ücreti asgari ücret +  bürüt asgari ücretin % 50 artırımlı tutarını aşamayacağı bilinmelidir. Asgari ücretin %50 artırımlı tutarının içerisinde; “yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler… “ dâhildir. Bu kapsamda Bakanlar Kurulu Kararlarında tanımlanan sürücü ücretinin % 50 artırımlı tutarına ilişkin kısmına ait maliyet bileşenleri dâhil brüt asgari ücreti öngörmek ve buna göre KİK işçilik hesaplama modülü üzerinden yaklaşık maliyet hesabı yapılması ve teklif verilmesi gerekir.

Sürücülü veya kısmî sürücülü hizmet alımlarında fiyat farkı verileceği ihale dokümanında belirtilmelidir.

Yapılacak ihalenin uygun şartlarda gerçekleşmesi ve “Fiyat Farkı” uygulanabilmesi için birim fiyat teklif cetvelinde işçilik ve araç giderlerine ait satırlarının ayrı gösterilmesine özen gösterilmelidir. Sürücü gideri dahil “km” üzerinden ve tek iş kalemi ile yapılan birim fiyat teklif cetvelleri, sözleşme uygulamasında hukuki imkansızlıklar ortaya çıkarabilmektedir. Örneğin belirlenen “km” sınırı aşıldığında iş artışının sürücülere ne şekilde yapılacağı tartışma konusu olmaktadır. (Bkz.www.kilichukuk.org Emsal Sayıştay Kararları)

3. Sürücülü araç kiralama ihalelerinde, “resmi tatil ücreti ve benzeri giderlerin sürücü ücretinin yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarına dâhil edilmesi” ne anlama geliyor?

 

2015/8204 Sayılı BKK şu şekildedir; “…c) Şoför gideri dâhil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler de dâhil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak…”

 

4857 sayılı İş Kanunu’nun “Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma” başlıklı 44’ncü maddesi; “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. “ hükmündedir.

 

Resmi tatiller yani Ulusal Bayram ve genel tatil günleri, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunu’nda açıklanmış olup istisnalar hariç 1 (bir) takvim yılı içinde toplamda 14,5 gündür. İş Kanunu’nun 47’ci maddesine göre, bu günlerde çalışılmaması halinde dahi, o günün ücretleri tam olarak ödenir. Çalışanlar tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. KİK işçilik modülü hesaplamaları da Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri gözetilerek hesaplama yapılmaktadır. Yukarıdaki hükümler kapsamında aşağıdaki değerlendirmeler yapılmalıdır: 

 

2015/8204 Sayılı BKK’nundaki kastın, Kamu İhale Genel Tebliğindeki 78.30. maddesindeki “Asgari İşçilik Maliyeti: İhale tarihinde yürürlükte bulunan brüt asgari ücret veya idari şartnamede brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası olarak belirlenen ücret (ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma saatlerine ilişkin ücretler dahil), nakdi yemek ve yol bedeli gibi prime esas kazancın hesabında esas alınan işçiliğe bağlı diğer ödemeler ve işveren sigorta primlerinin toplam tutarı asgari işçilik maliyetini oluşturur.” Düzenlemesinden yola çıkılarak hazırlandığı anlaşılmaktadır.     

Yaklaşık maliyet hazırlanırken Toplu İş Sözleşmeleri incelemeli, Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılmayacak ve yemek, yol ücreti verilmeyecekse, bu durum şartnamede belirtilmeli, işçilik ücreti de %50 üst sınırından hesaplanmalıdır. Bazı idarelerin sırf tatil günlerinde çalıştırma ihtimali üzerinden, sürücü ücretinin % 50 artırımlı tutarını %15-%30 sınırlarına çektiği görülmektedir. Bu tür ihalelerde, kurumsal firmaların katılımı azalacak, hizmetin kalitesi düşecektir. Keza tatil günleri çalıştırılıp çalıştırılmaması 4857 sayılı Kanun’un 44’ncü maddesi kapsamında işçinin onayının alınması gerekmektedir.

Fazla çalışma, haftalık 45 (kırkbeş) saati aşan çalışmalardır. Personele çalışma saatleri dışında ihale konusu işle ilgili sürücü çalıştırılacağının öngörülmesi halinde, işçiler açısından İş Kanunu’nun 66’ncı maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre fazla çalışmaya yol açacağından, fazla çalışma giderinin teklif fiyata dâhil olacağının ve çalışma saatleri dışında işçinin kaç saat çalıştırılacağının idari şartnamede belirtilmesi gerekmektedir.

Ancak Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılmayacak olsa dahi İdarenin genel yararı, işin niteliği gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Bu tür durumlarda İdarenin yapacağı en uygun hareket tarzı ise “İş artışı” yapmaktır. (Bkz. Hizmet Genel Şartnamesi’nin Sözleşme Kapsamında Yaptırılabilecek İlave İşler, İş Eksilişi ve İşin Tasfiyesi başlıklı 53’ncü md.) Ancak iş artışının sadece birim fiyat teklif alınmak suretiyle gerçekleştirilen işlerde mümkündür. İş artışı miktarı, toplam sözleşme bedeli üzerinden bazı iş kalemlerinde % 20’nin üzerinde artışlar şeklinde yapılabilir. İş artışı sadece birim fiyat teklif cetvelindeki işler için değil, yeni iş kalemleri için de yapılabilir. Yine birim fiyat teklif cetvelindeki bir iş kaleminden eksilişe gidilirken, diğerinde iş artışına gidilmesi de mümkündür.

 

 

 İdarelerin ise iş artışı yaparak hakediş ödeyebilmesi içini “fazla mesai puantaj cetveli” hazırlayarak fazla mesai ücretini ödemesi  gerekir.

 

 

İdarelerin sözleşme sürecinde oluşabilecek sorunlarda, Hizmet Genel Şartnamesi kapsamında çözümler üretmesi ve yüklenici ile sürücülerin hak kaybına uğramaması sağlanmalıdır.

 

 

 

4.Sonuç

 

Uygun şekilde hazırlanan yaklaşık maliyet, ihalenin de sağlıklı yapılmasının ön koşuludur.

 

Öyleyse, İdarelerin de öncelikle mevzuatta belirlenen %2 ve %50 sınırlamalarını uygun şekilde ihale yapmaları gerekir. Öngörülen araçların yaş, tip ve modellerine ait Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği Ocak ayı Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde kasko sigortası değerlerinin %2’si ile sözleşme süresinin çarpımı sonucu birim fiyat hesaplanmalıdır.  

 

İhaleye katılan hizmet sunucusu isteklilerin de sürücü giderleri ile araç giderlerinin ayrıştırılmadığı, sürücüler için brüt asgari ücretin % 50’sinden daha az artırımlı tutarı üzerinden çıkılan ihalelere katılırken daha temkinli olmaları gerekmektedir. İsteklilerce, teklifin alt limitinin KDV hariç her türlü bakım, onarım, sigorta ve benzeri giderler ile işçilikle birlikte araç giderlerini karşılaması gerektiği bilinmelidir.

 

Yaklaşık maliyetin en alt model araçlara ait kasko sigorta değerlerinin %2’si ile hesaplandığı, ancak şartnamenin üst model araçlar için hazırlandığı ihalelerdeki yaklaşık maliyetin, ihale gününden itibaren ve de süresi içerisinde şikâyet ve itirazen şikâyet konusu yapılması gerekir.

 

Yemek, yol ve tatil günü çalışma maliyetlerinin teklife dâhil edildiği ihalelerde asgari ücretin %50 fazlasının aşılmaması sağlanmalıdır. Bu maksatla sürücü maliyetleri, KİK işçilik hesaplama modülü üzerinden hesaplanmalıdır.  

 

Sürücülü ve sürücüsüz araç kiralama hizmet alımlarında, KDV tevkifatı uygulanacağı bilinmelidir. Sürücülü araç kiralama hizmet alımlarında, yüklenici tarafından şoförü ile birlikte verilen yakıtsız araç kiralama hizmetinde İdare ile şoför arasında herhangi bir hizmet akdi bulunmaması ve şoförün iş süresince idarenin emir ve talimatları altında çalışması gerekmektedir. Bu şekilde idare tarafından toplam hizmet bedeli üzerinden hesaplanan KDV 9/10 oranında tevkifata tabi tutulabilir. Ancak, hizmet bedelinin ayrıştırılabilmesi halinde yalnızca bu hizmete ait bedelden şoför teminine ilişkin bedelin; sözleşme, ücret bordrosu, muhasebe kayıtları, sigorta prim bildirgeleri vb. belge ve kayıtlardan hareketle ayrıştırılması ve faturada ayrıca gösterilmesi halinde, şoför teminine ilişkin olarak ödenen bedele isabet eden KDV tutarı üzerinden işgücü temin hizmeti kapsamında (9/10) oranında, araç kiralama bedeline isabet eden KDV tutarı üzerinden ise 5/10 oranında KDV tevkifatı uygulanabilir. (Şanlıurfa Vergi Dairesi Başkanlığının 10.03.2015 tarihli 64958909-130-5 sayılı yazısı için Bkz. www.kilichukuk.org ) 

 

Sözleşme uygulamasında İdare tarafından yapılan ek işlerle ilgili iş artışı yapılması gerekir. Aksi halinde, hakediş raporlarına şerh koyarak yine süresi içerisinde İdareyi yazılı bilgilendirme ile hak talebinde bulunulması gerekmektedir.13.01.2018  

 

 

 

ARAÇ KİRALAMA HİZMET ALIMLARINDA,

 

 TEKNİK ŞARTNAMELERDE BULUNMASI GEREKEN HUSUSLAR

 

 

 

Genel olarak araç kiralama Teknik Şartnamesi;

 

“Sürücülü” ve “Sürücüsüz” araç kiralama ihalesi olmak üzere ikiye ayrılır.

 

Şoför giderleri hariç yapılan binek ve panelvan türü taşıt kiralamalarında, aylık kiralama bedeli (KDV hariç her türlü bakım -onarım sigorta ve benzeri giderler dahil ) Taşıtın Türkiye Sigorta Reasürans ve Emeklilik şirketleri birliği tarafından yayımlanan  ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibariyle uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko değer listesinde yer alan Kasko sigortası değerinin % 2 sini aşmamalıdır. Teknik şartnameler de bu esaslara göre hazırlanmalıdır.

 

Teknik Şartname, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5 ve 12’nci maddelerine aykırı olmamalıdır.  Teknik şartnamede, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Şartnamede teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilemez. Ancak, ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenmesinin mümkün olmaması hallerinde "veya dengi" ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebilir.

 

Ayrıca yüklenici tarafından hangi belgelerin idareye sunulması gerektiğine, teknik şartnamede yer verilmelidir.

 

Araç kiralama ihalelerinde, “Sürücülü” ve “Sürücüsüz” olma özelliğine göre, Teknik Şartnamede bulunması gereken hususlar aşağıda açıklanmıştır.

 

Araç teknik özellikleri, Teknik Şartnamelerde yer alırken;

 

Hizmetin kapsamı, süresi ile ve hangi saatlerde, nerede yapılması gerektiği,

Araç cinsi, miktarı, yaş/km sınırı, rengi ile araçlarda bulunması gereken resim, logo, yazı ve ilgili hususlar,

Araç özellikleri (örneğin yakıt cinsi, motor hacmi, yolcu kapasitesi, yerlilik oranı, klima, kalorifer, hava yastığı, GPS, Navigasyon Cihazı gibi hususlar…)

Araç yetki belgeleri ve idareye sunulması ile ilgili hususlar,

Araçların sahiplik veya kiralamalarla ilgili belgeleri, ruhsatı ile uyumlu olması ve orijinalliğinin korunması hususları,

Aracın akaryakıt, yağ, bakım, onarım, vergi, trafik ve sigorta giderleri, köprü ve otoban geçiş ücreti, egzoz emisyon ölçümleri bedellerinin kim tarafından karşılanacağı,

Araç lastiklerinin diş yüksekliği, kış mevsimlerinde kışlık lastik takılması ile kaç km için lastik değiştirilmesi gerektiği hususu,

Araçlarda yürürlükteki Kara Yolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliği gereğince takım avadanlık, stepne, ilk yardım çantası, kriko, yangın söndürme cihazı, reflektör, patinaj zinciri, takoz, çekme halatı bulunması zorunluluğu,

Özel amaçla kiralanacak araçlarda, iç ve dış dizaynın nasıl olacağı belirlenmelidir.

 

 

Sürücü ve araç personeli teknik özellikleri;

 

Sürücülerin (varsa araç içerisinde bulunması gereken personel) nitelikleri, uymaları gereken kurallar ile sürücü giderlerinin kim tarafından karşılanacağı hususu,

Çalıştırılacak personelin nitelikleri, deneyim süresi ile bunları tevsik edecek belgelere ilişkin düzenlemeler,

Sürücülerin 7 gün 24 saat çalıştırılması gerektiğinde, vardiyalı çalışma esasları,

Sürücülerde, kiralanacak araç cinsine uygun sürücü belgesine sahip olması, SRC belgelerine sahip olup olmayacakları ile belgenin idareye sunulması kapsamındaki bilgiler,

Sürücülerin; Yeni Türk Ceza Kanunu’nun 102, 103, 104, 105, 109, 179/3, 188, 190 ve 227 ile 765 sayılı eski Türk Ceza Kanununun 403, 404, 414, 415, 416/1-2-3, 418/1, 429, 430, 431, 432, 435, 436 ve 572 nci maddelerindeki suçlardan hüküm giymemiş olması veya kusurlu ve bilinçli taksirli olarak birden fazla ölümlü trafik kazasına karışmamış ve alkollü olarak araç kullanma ile hız kuralını ihlal nedeniyle sürücü belgelerinin birden fazla geri alınmamış olması,

Sürücülerin ve diğer personelin (özel görev giysisi gerektiriyorsa) giyeceği giysiler ve özellikleri, 

Yemek ihtiyaçlarının ne şekilde karşılanacağı,

Sürücü ile aracın değiştirilmesi durumundaki işlemler,

Araçların çalıştırıldığı mesafesi ile sürücülerin çalışma sürelerinin tespiti esasları,

Sürücü ile araçlarda çalışan personelin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) işlemlerinden ve özlük haklarından kimin sorumlu olacağı belirtilmelidir.

Teknik Şartnamede olması gereken diğer özellikler;

 

Yerli olması gereken ürün ve araçlar ile yerlilik oranları ile fiyat avantajı uygulanacak hususlar,

Muayene ve Kabul işlemlerinin ne şekilde yapılması gerektiği ile ilgili hususlar,

Araçların arızalanması, trafik kazası, trafik cezalarında sorumluluklar,

Hakedişlerin ödenme usulü, yeri ve zamanı,

Sözleşmedeki kusurlu işlemler, Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği ile belirlenen trafik kurallarına uyulmaması, her türlü yol ve trafik işaretleri ile işaretçilerine riayet edilmemesi ile ceza kesintileri,

Sözleşmenin fesih edilme şartları, belirtilmelidir.

 

 

Teknik Şartnamesinde, yukarıda yazılan hususların eksik olduğu ihaleler, çoğunlukla iptal edilmektedir. İptal edilmeyenler ise sözleşme esnasında problemlerin yaşanmasına neden olmaktadır.

 

Kamu İhale Kurumu ve İdari Yargı tarafından en çok iptal edilen ihaleler hakkında detaylı bilgi almak ve karşılaşılan sorunların çözülebilmesi için KILIÇ HUKUK OFİSİ ile iletişime geçiniz.